1988’den bu yana HIV ve AIDS’e karşı farkındalık yaratmak için kutlanan 1 Aralık Dünya AIDS Günü’nde bu yılın teması “Eşitleştir” olarak belirlendi. Hastalığın şimdiki durumuna ait genel durumu özetlemek hedefiyle dünya ve Türkiye’yi kapsayan bir kıymetlendirme yayımlandı.
1988’den bu yana dünyanın dört bir yanında HIV/AIDS hakkında farkındalık oluşturmak ve hastalık karşısında memleketler arası dayanışma göstermek emeliyle 1 Aralık’ta kutlanan Dünya AIDS Günü’nün bu yılki teması, “Eşitleştir” olarak belirlendi. Dünya Sıhhat Örgütü (WHO), global önderleri ve bireyleri, AIDS’i sona erdirmede ilerlemeyi engelleyen eşitsizlikleri ele almaya çağırırken, herkesin HIV’den korunma ve tedavi üzere hizmetlere eşit erişimine dikkat çekti. HIV ve AIDS hakkında yayımlanan istatistiklerin bir ortada incelenebilmesi ve otoriteler tarafından açıklanan dataların tanımlayıcı tahlilinin yapılması maksadıyla yola çıkan Türkiye merkezli, Estonya ve Tunus’ta ofisleri olan ECONiX Araştırma, Akılcı İlaç Derneği`nin bilimsel takviyeleriyle hazırlanan Türkiye ve dünyada AIDS’e ait son güncellemeleri içeren raporunu paylaştı. Raporda 2021’de dünya genelinde 38,4 milyon insanın HIV ile yaşadığı belirtilirken, tedavi olan şahısların %92’sinin viral olarak baskılanmasının, tedavinin aktifliğini gösterdiğine dikkat çekildi.
Konuyla ilgili değerlendirmelerini paylaşan Akılcı İlaç Derneği Lideri Prof. Dr. İsmail Balık, “Birleşmiş Milletler’in bilgileri, AIDS’e bağlı ölümlerin 2004’teki doruğundan bu yana %68, 2010’dan bu yana ise %52 azaldığını gösteriyor. Antiretroviral (ART) tedavi kapsamında 2000-2021 yılları ortasında 18,6 milyon hayat kurtarıldığı görülüyor. Tedavilerin aktifliği bu kadar açıkken, virüse karşı farkındalığın artması ehemmiyet arz ediyor.” dedi.
Türkiye’de AIDS hadiseleri 2030’a kadar %113,09 artacak
ECONiX Araştırma’nın raporunda, Sıhhat Bakanlığı’ndan alınan bilgilere de yer verildi. Bu kapsamda 1985’ten 31 Aralık 2021’e kadar doğrulama testi müspet tespit edilerek bildirimi yapılan 30.293 HIV (+) kişinin ve 2.083 AIDS hadisesinin mevcut olduğu görüldü. Olayların %81,2’sinin erkek, %18,8’inin bayan olduğu belirtilirken, en fazla olay görülen yaş kümelerinin 25-29 ile 30-34 olduğu ortaya kondu. Pandemi periyodunda, 2020 ve 2021 yıllarında yeni hadise sayısında düşüş yaşandığının görüldüğüne dikkat çeken ECONiX Araştırma İdare Grubu Üyesi Dr. Güvenç Koçkaya, “2021’de toplam 3.002 olan yeni HIV ve AIDS hadiselerinin pandeminin tesirinin geçmesiyle tekrardan artış trendine gireceğini ve 2030’a kadar HIV/AIDS hasta sayısının %113,09 civarında artarak 74.227 olabileceğini söylemek mümkün. 1985’ten 2022’ye kadar Türkiye’de HIV/AIDS’e bağlı vefat sayısı toplamda 598 olarak kaydedilmişti. Tahminleme sonuçları, 2030 yılında HIV/AIDS’e bağlı yıllık mevt sayısının 100’e, toplam vefat sayısının 1.256’ya ulaşabileceğini öngörüyor. Öte yandan literatür datalarından yola çıkarak ARKA tedavi hedefiyle yapılan harcamalarını da kapsayan toplam sıhhat kaynağı kullanım maliyetlerinin 2030 yılında bugünkü maliyetlerin 14,7 katına çıkarak 15,4 Milyar TL olabileceğini öngörüyoruz. Önleyici önlemlerin daha çok konuşulması, hastalığa karşı farkındalığın kitlesel seviyede artması bu manada önemli” tabirlerini kullandı.
“Önleme programlarının finansmanında büyük boşluklar var”
Birleşmiş Milletler ve Dünya Bankası üzere açık kaynakların bilgilerinin kullanıldığı ECONiX araştırmasında dünya çapında HIV ile yaşayan insanların %75’inin tedavi gördüğünün varsayım edildiğine, bu husustaki maksatlara ulaşmak için 5,9 milyonluk bir boşluk bulunduğuna dikkat çekildi. HIV ile yaşayan çocukların ise yalnızca %52’sinin hayat kurtaran ilaçlara erişebildiği söz edildi. BM öngörülerinin 2025’te global bir halk sıhhati tehdidi olan AIDS’i sona erdirmek gayesiyle düşük ve orta gelirli ülkelerde AIDS müdahalesi için 29 milyar dolara gereksinim duyulacağını gösterdiğini belirten Dr. Güvenç Koçkaya, değerlendirmelerini şu sözlerle sonlandırdı: “HIV’i önlemeye yönelik bağış taahhütleri son yıllarda iyileşse de, ülke gelir kümeleri ortasında HIV tedbire programlarının finansmanında büyük boşluklar varlığını sürdürüyor. 86 düşük ve orta gelirli ülke tarafından bildirilen bilgiler, 2021’de toplam HIV harcamalarının ortalama %8’inin tedbire programlarına ayrıldığını gösteriyor. Bu hissenin 2025’e kadar %33’e çıkması gerekiyor. Türkiye’de kurulan ve bugün Estonya ve Tunus ofisleriyle de faaliyet gösteren ECONiX Araştırma olarak, literatüre katkıda bulunacağını düşüneceğimiz araştırmalarımızla tüm dünyayı etkileyen hastalıklara karşı farkındalığa katkıda bulunmayı amaçlıyoruz. Bu üzere raporlarımızla sıhhat pazarına ait kapsamlı içgörüler sunmaya devam edeceğiz.”