Türkiye 31 Mart 2024’te gerçekleştirilecek lokal seçimlere hazırlanırken, 2023 Cumhurbaşkanı ve Milletvekili Seçimleri gündemine ait “sahte haber karnesi” yayımlandı. Yapılan tahlillerde, 2023 seçim gündeminin de, evvelki seçimlerde tekrar eden aldatıcı bilgi örüntüleriyle iştirak gösterdiği tespit edildi.
Türkiye, mayıs ayında 2023 Cumhurbaşkanı ve Milletvekili Seçimleri’ni geride bıraktı. Mahalli yönetimler seçimi ise Resmi Gazete’de 1 Ekim’de yayımlanan Yüksek Seçim Heyeti kararına nazaran, 2024 yılının mart ayının son pazar günü olan 31 Mart’ta yapılacak. Seçim yine ülke gündemine girerken, doğrulama platformu Teyit, “Sahte Haber Karnesi: 2023 Cumhurbaşkanı ve Milletvekili Seçimleri” raporunu yayımladı. Rapor kapsamında, siyasetçi demeçlerinin incelenmesini de kapsayacak formda, 1 Ocak – 31 Mayıs 2023 tarihleri ortasında seçim gündemine ait yayımlanan ve paylaşılan aldatıcı içeriklere dair 201 tahlil hazırlandı.
Siyasetçi demeçlerinde çarpıtma ve abartma öne çıktı
Seçim, sarsıntı, afet, siyasi olaylar ve pandemi üzere kriz periyotlarında etkin olarak misyon alan ve internette yayılan yanlış bilginin önüne geçmek için çalışan doğrulama platformunun gerçekleştirdiği tahlillerin 50’si, siyasetçi demeçlerine odaklandı. Demeç Denetimi olarak isimlendirilen bu tahlil sürecinde incelenen 50 demeçte öne çıkan yanlış bilgi çeşitleri, 21 ile çarpıtma, 11 ile abartma oldu. Demeç Denetimi çalışmalarında siyasetçilerin çoğunlukla çarpıtma, abartma ve “doğru, ama…” çeşidinden demeçler verdiği görüldü. Kalan 151 tahlilde ise toplumsal medyada dolaşan savlar incelendi. Bu tahlillerde, öne çıkan birinci iki yanlış bilgi tipi, 49 yanlışlı ilişkilendirme, 46 manipülasyon oldu. Kusurlu ilişkilendirme ve manipülasyonun yanı sıra çarpıtma da 2023 seçim periyodunda en yaygın aldatıcı bilgi çeşitleri ortasında yer aldı.
Konuyla ilgili değerlendirmelerini paylaşan Teyit Bağlantı Sorumlusu Mahmut Tezcan, “Raporda yer verdiğimiz tahliller, seçim periyodunda karşımıza çıkan aldatıcı bilgi tiplerinin evvelki seçimlerle büyük ölçüde benzerlik gösterdiğini ortaya koydu. Benzeri örüntülerin 2024 lokal seçimlerine giden süreçte de karşımıza çıkabileceğinin şuurunda olmalıyız” dedi.
“Yanıltıcı tezler gerçeklik algısını şekillendirme gayesiyle kullanıldı”
Raporda, yapay zeka uygulamalarının deepfake görüntüler üretme potansiyeline ait değerlendirmelere de yer verildi. Bu durumu telaş verici bulduklarını söyleyen Mahmut Tezcan, “Kampanyalar sırasında kolay araçlarla üretilen ve gerçek olup olmadığı daha kolay anlaşılan ‘cheapfake’ içerikler daha yaygın olarak görüldü. Bilhassa ulusal güvenlikle ilgili aldatıcı içerikler ve siyasetçi demeçleri büyük tesir yarattı. Bu periyotta mülteciler, sığınmacılar ve LGBTİ+ topluluğu üzere kümeler yanlış bilgi akışının gayeleri ortasında yer aldı ve bu durum da toplumsal kutuplaşmayı daha da derinleştirdi. Seçim devrinde tekrarlanan aldatıcı argümanların vatandaşların gerçeklik algısını şekillendirme hedefi güttüğünü ve bu süreçte kitle irtibat araçlarının rolünün hayli belirginleştiğini söyleyebiliriz” dedi.
“Önümüzdeki seçimlere hazırız”
Teyit’in toplumsal medya hesaplarına erişimin, seçimlerin gerçekleştirildiği mayıs ayı boyunca 92 milyona ulaştığını kaydeden Mahmut Tezcan, Geçersiz Haber Karnesi: 2023 Cumhurbaşkanı ve Milletvekilleri Seçimi Raporu’nun internet sitelerinden fiyatsız indirilebildiğini vurgulayarak, değerlendirmelerini şu tabirlerle sonlandırdı:
“Teyit’in toplumsal medya hesaplarında etkileşim, Mayıs 2023’te bir evvelki aya nazaran iki kat artarak 4,1 milyona ulaştı. Kriz periyotlarında yanlış bilginin önüne geçmek için çalışan Teyit olarak önümüzdeki seçimlere de hazırız. Gelecek seçimlerde de seçmenlerin yankı fanuslarından çıkarak özgürleşmeleri için onları güçlendirmeye çalışıyoruz. Siyasetçileri hakikate davet etmenin ve siyaseti daha objektif bir yere çekmenin demokrasiyi güçlendirmek için olmazsa olmazlardan olduğuna inanıyoruz. Teyit olarak eleştirel niyetin bilgi ekosisteminin ortak kıymeti olacağı bir dünya için çalışmaya devam ediyoruz.”
